Garbacz hełmiasty (Steatocranus casuarius) – burasek z „garbem” na głowie

Ryby Afryki

0 16 2 minut temu przeczytany

Hubert Zientek: Garbacz hełmiasty (Steatocranus casuarius) – burasek z „garbem” na głowie

Ta osobliwa i moim zdaniem niedoceniana przez polskich akwarystów ryba należy do rodziny pielęgnicowatych (Cichlidae). Mimo że ubarwienie ciała ma nader skromne (odcienie szarości i brązu z niekiedy oliwkowym lub sinym odcieniem), to jednak odznacza się nietuzinkowym wyglądem, specyficznym sposobem poruszania się i ciekawym beha-wiorem. W języku angielskim zwana jest: Lionhead, Humphead, Buffalo lub Blockhead Cichlid. W dobrych warunkach środowiskowych garbacze mogą dożyć nawet ośmiu lat. O tym, jak prawidłowo pielęgnować i rozmnażać ten gatunek w akwarium, traktuje niniejszy artykuł.

Ten środkowoafrykański pielęgnicowaty zamieszkuje w naturze dolny i środkowy bieg rzeki Kongo (druga po Nilu najdłuższa rzeka Afryki) na terenie Demokratycznej Republiki Konga, a także Basen Malebo, zwany dawniej Stanley Pool (inne jego określenia to: Mpumbu, jezioro Nkunda lub jezioro Nkuna). Najbardziej rzucające się cechy wyglądu zewnętrznego ryby to duża głowa z mniejszym lub większym na niej guzem/garbem tłuszczowym, duże oczy z tęczówką zabarwioną na turkusowo (względnie zielonkawo), mocne i mięsiste wargi, długa płetwa grzbietowa oraz wydłużone, relatywnie niskie i lekko spłaszczone ciało, po którego bokach widać niekiedy 4–5 szerokich, pionowych, ciemnych (względnie jasnoszarych) pasów. Innym razem można z kolei dostrzec nieregularne, jaśniejsze plamy.
Gatunek ten jest monogamiczny, prądolubny (reofilny), terytorialny oraz dość płochliwy i umiarkowanie agresywny. Przejawia aktywność głównie w przydennej strefie zbiornika. Garbacze są do tego niejako zmuszone, gdyż mają silnie zredukowany pęcherz pławny, co jest ewolucyjnym przystosowaniem do silnego prądu wody. Ciało ryby jest dzięki temu cięższe, co zapobiega unoszeniu go i ewentualnemu porwaniu przez nurt, jednakże konsekwencję takiej budowy anatomicznej organizmu stanowi specyficzny sposób poruszania się – zwierzęta te wykonują zazwyczaj krótkie, nierówne, aczkolwiek zdecydowane i niewątpliwie mniej lub bardziej nerwowe skoki – susy (szczególnie podczas karmienia). Według moich obserwacji wynika, iż nie jest prawdą, jakoby garbacze praktycznie nie pływały w toni wodnej, co sugeru-ją niektórzy autorzy. Być może obserwowali je oni w akwariach o silnym przepływie wody – wówczas ryby rzeczywiście trzymają się dna i znajdujących się na nim kryjówek. W przeciętnym akwarium ze standardową filtracją pielęgnice te wielokrotnie zapuszczają się jednak w środkowe warstwy toni (unikając wszakże tej przypowierzchniowej), gdzie pływają (wcale nie tak niechętnie) w charakterystyczny, opisany wyżej sposób. A zatem, moim zdaniem, im silniejszy jest prąd wody w zbiorniku, tym garbacze częściej przebywają w jego strefie przydennej, którą wówczas rzeczywiście rzadko opuszczają. Niektórzy autorzy twierdzą, że w takich warunkach zajmowane przez nie rewiry są mniejsze, co ogranicza terytorializm pielęgnic i związaną z tym agresję wewnątrzgatunkową.
Są to ryby wszystkożerne i bardzo żarłoczne. Łapczywie rzucają się na pokarm, co można zobaczyć na jednym z filmików na moim kanale YT, do których linki podaję na końcu artykułu. W ich diecie nie powinno zabraknąć komponentu roślinnego (chętnie jedzą m.in. glony, spirulinę). Jej podstawą są jednak karmy pochodzenia zwierzęcego (mrożone i żywe) oraz suche, markowe granulaty i/lub płatki. Preferują dojrzałe, długo już działające akwaria. W naturze garbacze chętnie zeskrobują tzw. aufwuchs, czyli peryfiton, na który składają się zespoły drobnych organizmów roślinnych (glony, w tym jednokomórkowe okrzemki) i zwierzęcych (wrotki, pierwotniaki, małe skorupiaki), zamieszkujących różnorakie podłoża znajdujące się w wodzie, ale niebędące dnem. Naszych podopiecznych w żadnym wypadku nie wolno przekarmiać, co w perspektywie (raczej bliższej niż dalszej) może skończyć się dla nich chorobą lub nawet śmiercią. Ponadto otłuszczone osobniki nie są skore do rozmnażania się. Dobrą praktyką jest jeden dzień w tygodniu całkowitej głodówki.