Monocentris japonica
Szysznik japoński
Pochodzenie: zamieszkuje Ocean Indyjski i zachodnią część Oceanu Spokojnego od Morza Czerwonego, południowej Afryki i Mauritiusu po Sumatrę, Bali, Australię i Nową Zelandię oraz południowe wybrzeża Japonii (stąd nazwa gatunkowa). Preferuje okolice raf koralowych i podwodnych skał.
Wielkość: do 17 cm długości.
Zbiornik: duże akwarium rafowe (min. 600 l) z licznymi kryjówkami wśród żywej skały. Parametry wody standardowe dla tropikalnego akwarium morskiego o pełnym zasoleniu.
Charakterystyka: ryby te bywają dość często eksponowane w dużych akwariach publicznych, natomiast w domowych zbiornikach goszczą raczej rzadko. Wprawdzie odznaczają się wyjątkowo oryginalnym wyglądem, ale są dość kłopotliwe w utrzymaniu. Prowadzą nocny tryb życia i spędzają dzień w kryjówkach. Można je pielęgnować pojedynczo lub w grupach. Raczej nie uszkadzają koralowców, mogą natomiast stanowić zagrożenie dla drobnych bezkręgowców mobilnych (a zwłaszcza dla mniejszych krewetek).
Opis: ciało tej ryby ma nietypowy kształt i przypomina szyszkę. Pokrywają je potężne, masywne łuski kostne – co więcej, ze środka każdej z nich wyrasta długi, odchylony ku tyłowi kolec. Również charakterystycznie zaokrąglona głowa chroniona jest rzędami kostnych płytek. Na grzbiecie znajduje się pięć masywnych, ostrych kolców, powstałych z przekształcenia płetwy grzbietowej. Ciało ma barwę żółtawą z czarnym przypominającym sieć wzorem. Płetwy są niemal przezroczyste. Doskonałe opancerzenie i obecność kolców sprawiają, że ryba stanowi przysłowiowy „twardy orzech do zgryzienia” dla każdego amatora jej mięsa.
Rozmnażanie: gatunek jajorodny. Nie rozmnaża się w warunkach akwariowych. O jego biologii rozrodu w naturze również wiadomo stosunkowo niewiele.
Pokarm: ryba dość trudna do wykarmienia. Osobniki pochodzące bezpośrednio z odłowu zdecydowanie preferują żywy pokarm i na ogół nie interesują się innymi źródłami pożywienia. Po przyzwyczajeniu przyjmują mrożonki stosowane w żywieniu ryb morskich: solowiec, lasonogi, drobny kryl, oczlik.
Uwagi: ryba ta posiada swoistą ciekawostkę – otóż na końcu jej żuchwy znajduje się najprawdziwszy reflektor w postaci narządu wypełnionego świecącymi bakteriami. Służy on do rozpraszania podwodnego mroku – wprawdzie szysznik nie zalicza się do typowych ryb głębinowych (rzadko schodzi poniżej 200 m głębokości), ale poluje głównie nocą. Jego łupem pada drobny plankton wabiony światłem niezwykłej latarki. Specjaliści przypuszczają, iż ów narząd świetlny ma jeszcze jedno zadanie – w okresie godowym pomaga rybom w odnajdywaniu partnerów do tarła i w łączeniu się w pary.
Opublikowano drukiem w Magazynie Akwarium nr 9/2014 (142).