Artykuły

Marten Luter Salossa: Projekt ochrony tęczanki Boesemana w jeziorach Ayamaru w Zachodniej Papui (Indonezja)

PROBLEMY, DIAGNOZY

Projekt ochrony tęczanki Boesemana w jeziorach Ayamaru w Zachodniej Papui (Indonezja)

Marten Luter Salossa – Coordinator / Local initiator of Save Ayamaru Lakes (SAL), West Papua

tłum. Paweł Czapczyk

Powodzenie projektu zależy od uzmysłowienia rdzennym mieszkańcom Ayamaru, że ich skarbem i prawdziwym bogactwem naturalnym jest Melanotaenia boesemani. Na przełomie lat 80. i 90. minionego wieku była ona źródłem dochodu, ale teraz, prawie zapomniana i przetrzebiona, jest cennym klejnotem, który miejscowi zwą „Sekiak”.

Podstawa projektu

W chwili, gdy tęczanka Boesemana została wprowadzona do hobbystycznej hodowli w akwariach słodkowodnych, jeziora Ayamaru – archetypowo kojarzone z tęczankami – stały się bardzo popularne wśród akwarystów i handlowców na całym świecie. Ryba ta stała się też przedmiotem zainteresowań ichtiologów i rozmaitych badaczy. Z drugiej strony, jej popularność uszła świadomości rdzennych mieszkańców Ayamaru, a w szczególności ludzi, którzy żyli blisko jej naturalnych stanowisk występowania.

Nieskazitelnie czyste niegdyś jeziora Ayamaru, będące naturalnym biotopem M. boesemani, ulegają obecnie dewastacji. Powodem są ludzkie działania, prowadzące do globalnego ocieplenia i nieustabilizowanych zmian klimatycznych, a skutkujące zwłaszcza w ostatniej dekadzie zakłóceniami stabilności pory suchej i deszczowej. Nowi włodarze i miejscowi samorządowcy również nie dbają o środowisko.

Zagrożenia dla Melanotaenia boesemani

Handel i przemysł związany z rybami ozdobnymi nie ominął M. boesemani, którą to rybę zaczęto pozyskiwać z natury na dużą skalę do akwarystyki. Według ustaleń IUCN¹ co miesiąc między 1989 a 1990 rokiem odławiano około 60 tysięcy samców M. boesemani. Wspomniałem już o zmienianiu się globalnego klimatu, co przyczyniło się do niestabilności jeziorowego ekosystemu. Co więcej, presja władz, by osiedlać się w pobliżu akwenów i municypalizacja regionu dzikich siedlisk, spowodowały w tych miejscach niekontrolowany przyrost śmieci, a zwłaszcza – plastiku. Z kolei następstwem prywatyzacji zbiorników wodnych okazała się instalacja rurociągów, co mogło bezpośrednio spowodować obniżenie się poziomu wody w jeziorach. Wreszcie introdukcja ryb inwazyjnych na masową skalę definitywnie popsuła rodzimy ekosystem, w którym królowały dotąd tęczanki i inne gatunki endemiczne.

Znaczenie edukacji ekologicznej i środowiskowej

Miejscowi ludzie powinni – niczym rasowi nauczyciele – pokazywać, jak uratować dzikie tęczanki w naturalnym środowisku. Nowe pokolenia należy kształcić już na poziomie szkół podstawowych. Trzeba też prowadzić ekspedycje naukowe z udziałem lokalnych przewodników, znających panujące tu warunki. A miejscowi badacze, szanujący odziedziczoną wiedzę i tradycyjne doświadczenia, winni prowadzić badania terenowe. Jednym z celów edukacji ekologicznej musi być połączenie specyficznego i lokalnego uwarunkowania kulturowego z normatywnym spojrzeniem globalnym, uwzględniającym myślenie o przyszłości całej Ziemi i umiłowanie życia we wszystkich jego formach.

Sprawa plastiku

Śmieci, które nie ulegają szybkiej biodegradacji, takie jak plastikowe butelki i torebki czy puszki, należy uczynić przedmiotem indywidualnej i społecznej uwagi mieszkańców Ayamaru i powiązać je w ich świadomości z celowością ochrony owych klejnotów, jakim są tęczanki M. boesemani. Trzeba im uświadomić, że usuwając śmieci i dbając o czystość rzek, jezior i zatok, chronić będą dziedzictwo Ayamaru nie tylko dla siebie, ale i dla przyszłych pokoleń.

Obserwując tęczanki na wolności

Rzeki i strumienie sąsiadujące z jeziorem Ayamaru i jeziorem Uter wydają się dogodnym miejscem do podglądania tęczanek. Obserwacja M. boesemani okazuje się tu możliwa znad powierzchni wody, gdyż woda jest krystalicznie czysta. Dodatkowym walorem zdaje się też piękny krajobraz, przypominający wnętrze akwarium naturalnego.

Do dziś akwaryści byli owładnięci chęcią obserwowania tęczanek jedynie w akwarium. Jednak w myśl nowego projektu rysuje się nadzieja, że zechcą oni przyjeżdżać i podziwiać ryby żyjące tutaj na wolności.

Ekoturystyka w Ayamaru

Promowanie jezior Ayamaru wraz z okolicznymi strefami w kontekście ekoturystyki będzie zależeć od samorządu lokalnego. Wsparcie władz jest konieczne, aby ten projekt poszedł w dobrym kierunku – i to na kilku płaszczyznach naraz: ekologicznej, gospodarczej oraz socjalnej (uwzględniającej potrzeby i świadomość miejscowej społeczności). A promując jeziora Ayamaru, będziemy uczestniczyć w pilotażowym projekcie ochrony tęczanek i ich naturalnych siedlisk w Zachodniej Papui i Nowej Gwinei, włączając się tym samym do ochrony światowego dziedzictwa przyrody.

Kampania medialna

Aby w pełni nagłośnić ideę ochrony M. boesemani, media i środki przekazu powinny uzyskać wsparcie finansowe i zainteresowanie ze strony międzynarodowej opinii publicznej. Ale już na rzecz ochrony jezior i badań nad naturalnymi siedliskami tęczanek działają media społecznościowe i kilka czasopism z różnych krajów, a także kilka towarzystw akwarystycznych w Europie i Stanach Zjednoczonych.

Marzenie staje się faktem, kiedy nasze dążenia przynoszą pozytywny efekt i spotykają się z publiczną reakcją w mediach. Niemniej, kiedy próbowałem wysłać artykuł i zainteresować nim media w Indonezji – nie było odzewu. Nie ustaję jednak w wysiłkach i zwyczajowo do raportów dodaję fotosy i filmy wideo, zamieszczając je też na portalu Facebook – na stronie Save Ayamaru Lakes (SAL) i na kanale internetowym YouTube (TamalinTV), co daje mi możliwość dyskusji z ekspertami z całego świata.

Kiedyś skontaktował się ze mną redaktor magazynu „Amazonas”, który zainteresował się moją działalnością. 1 października 2014 roku opublikował on mój artykuł Zapomniane skarby jeziora Ayamaru. Później, w 2015 roku, zwrócił się do mnie magazyn z Belgii – „Aquariumwereld”.

Fanpage SAL ma obecnie coraz więcej wejść i polubień. Coraz częściej robią to ci, którym naprawdę leży na sercu zapoczątkowana przez nas inicjatywa.

Chrońmy tęczanki w naturalnych siedliskach, zanim będzie za późno!


¹IUCN (International Union for Conservation of Nature) – światowa organizacja, zrzeszająca ponad 16 tysięcy ekspertów ze 160 krajów, której zadaniem jest ochrona przyrody i środowiska naturalnego w jego różnorodności (przyp. tłum).
Opublikowano drukiem w Magazynie Akwarium nr 6/2017 (166).
Pokaż więcej

Powiązane artykuły

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button